Þróun búddismans

Í indverskri heimspeki hafa ríkt tvær meginstefnur eða hefðir. Önnur þeirra á rætur í atma kenningu Upanishada, hin í anatma kenningu Búddismans. Veruleikinn er skilinn á tvennan aðgreindan og ósamrýmanlegan hátt. Upanishödurnar og heimspekikerfið, sem fylgt hefur Brahman hefðinni, telja veruleikann vera innri kjarna, sál eða sjálf, þ.e. atman, sem sé óbreytilegur og samur í sjálfum sér, en þó ekki tengdur eða að minnsta kosti ekki fasttengdur hinu óstöðuga og breytilega ytra sviði, sem hann er mitt inni í. Þetta viðhorf til veruleikans hefur verið nefnt kjarnaviðhorf (atma vada). Í róttækustu mynd sinni, t.d. í Advaita Vedanta, afneitar þetta viðhorf veruleika þess, sem er virðist vera óstöðugt og breytilegt, þ.e. veruleika hins margbrotna, sem er talinn blekking. Þessi hefð viðurkennir ekki aðeins atman, heldur lítur til allra hluta út frá kjarnaviðhorfinu. Atman er miðpunktur allrar háspeki, þekkingarfræði og siðfræði. Í þekkingarfræði skýrir kjarnaviðhorfið eininguna og heilleika reynslunnar. Það skýrir betur en aðrar kenningar; skynjun, minni og þá staðreynd, sem maður er. Fjötrarnir eru fáfræðin um sjálf sitt eða að samsama sjálfið eða samjafna því við það, sem það er ekki. Frelsi felst í aðgreiningu þessa. Með því að losna við heim margbreytileikans, skynjun, ímyndun, hugsanir, óskir, tilfinningar o. s. frv., nálgumst við hið sanna sjálf. Þegar þetta sjálf hefur verið hreinsað af hinu ytra, er það eitt og hið sama og alheimssjálfið, hið algilda eða Brahman. Samsömun hins smæsta við hið stærsta, innsta eðlis mannsins við guðdóminn, er hin æðsta blessun. Með því að sameinast Brahman í mystískri eða trúarlegri reynslu, verður sálin frjáls.

 

Úr greinasafni Jóns L. Arnalds

 

Lesa greinina í heild:  

http://lifspekifelagid.is/Jon_L_Arnalds/Um_Throun_Buddismans.html