Er hægt að sjá dauða ástvina fyrir og velja dánarstund sína?

Fyrir fjórum árum fékk Shelley E. Parker, barnabókahöfundur, sterkan fyrirboða um að unnusti hennar, Steven, myndi deyja. Henni fannst þetta bara rugl því ef einhver ætti að deyja væri það hún en hún var mjög veik af krabbameini.

Sama kvöld dreymdi hana undarlegan draum þar sem hún hitti guð. Hún mundi öll smáatriðin í draumnum þegar hún vaknaði, hvernig guð hafði sagt henni að nú væri komið að því að Steven myndi deyja og hafnaði bón hennar um að taka hana í staðinn. Á hádegi næsta dag lést Steven í þyrluslysi en hann var þyrluflugmaður.

Í dag segist Shelley oft hugsa um hvort hún hefði getað komið í veg fyrir dauða Stevens ef hún hefði sagt honum frá draumnum og fyrirboðanum en segist þó telja að hún hefði ekki getað það. Hún segist ekki vera í vafa um að hún sé á einhvern hátt tengd inn í framtíðina. Tíu árum áður en Steven lést fékk hún annan fyrirboða, um litla stúlku. Hún var 3 ára og dóttir vina Shelley. Nótt eina dreymdi Shelley að hún væri á göngu eftir stíg og fyrir framan hana var litla stúlkan ásamt frænku sinni en Shelley vissi að frænkan hafði látist 20 árum fyrr.

Frænkan sendi Shelley hugboð og sagði að allt væri í fínu lagi og að hún væri komin til að fara með litlu stúlkuna til himna. Stúlkan var mjög hamingjusöm og dansaði um stíginn. Shelley segist hafa vaknað næsta dag og hafi verið óróleg og var að hugsa um að hringja í föður stúlkunnar en hætti við það enda hafi þetta bara verið draumur, hún hafi þó verið óróleg allan daginn. Shelley fór í mat til ættingja um kvöldið en var mjög óróleg þar til klukkan 22.10 en þá leit hún á úrið sitt og varð skyndilega róleg.

Allt í einu hvarf þessi kvíði og óróleiki og ég hugsaði með mér að nú væri ég loksins farin að slaka á.

Næsta dag frétti hún að litla stúlkan hefði látist rétt eftir klukkan 22 kvöldið áður. Dánarorsökin var ráðgáta sem aldrei var leyst.

Eru fyrirboðar eins og Shelley segir frá og einnig margir aðrir, einungis ótrúlegar tilviljanir? Eða eru þetta alvöru upplifanir sem miklu fleiri upplifa en fólk heldur? En hvernig er hægt að skýra svona fyrirboða? Því miður eru vísindamenn ekki einu sinni byrjaðir að reyna það. Það sama á við um upplifun fólks sem er nálægt því að deyja og sér oft göng, björt ljós og hittir látna ástvini.

Er kannski of auðvelt og einfalt að segja þetta vera yfirnáttúrulegt eða yfirskilvitlegt? Eru heilar okkar kannski aðskildir vitund okkar? Með öðrum orðum er heilinn kannski að stýra því sem margir kalla sál í rétta farvegi frekar en að búa þá til? Ef þetta er vísindaleg kenning þarfnast hún rannsóknar við og ef hún yrði sönnuð myndi það til dæmis skýra hvers vegna fólk getur upplifað sig utan líkamans.

Þetta myndi einnig geta skýrt mjög sjaldgæft fyrirbæri sem er nefnt sameiginleg dánarupplifun. Dæmi um þannig fyrirbæri er til dæmis atvik sem átti sér stað á sjúkrahúsi á Englandi 2004. Kona á sjötugsaldri lá meðvitundarlaus fyrir dauðanum og fjölskylda hennar var hjá henni. Eiginmaður hennar og sonur héldu í hendur hennar en dóttir hennar var með lófa á enni móður sinnar. Eiginmaðurinn og dóttirin segjast bæði skyndilega hafa tekið eftir skæru ljósi skammt frá. Eiginmaðurinn sagðist hafa séð hávaxinn mann stíga út úr ljósinu með útrétta hönd og þá hafi meðvitundarlaus eiginkona hans virst rísa úr rúminu og gengið í átt til mannsins.

Hann beið þarna eins og hann ætlaði að bjóða hana velkomna, þetta var mjög friðsælt og ástríkt.

Dóttirin virðist hafa upplifað þetta enn meira því hún sagðist hafa séð móður sína ganga eftir stíg og um höfuð hennar hafi verið bjarmi, eins og sól, og á hægri hönd hennar hafi verið útlínur fólks. Síðan hafi hávaxni maðurinn birst og þegar móðir hennar teygði sig til hans hafi hann tekið hana í fang sér og faðmað hana af mikilli ást.

Andardráttur mömmu var grynnri og síðan hætti hún að anda og sýnin hvarf.

Fjölskyldan var auðvitað harmi slegin yfir andlátinu en ólíkt syninum, sem upplifði ekki þessa sýn, þá greip mikill léttir um sig hjá föðurnum og dótturinni. Veikindin höfðu verið erfið og mikil sorg hafði fylgt þeim.

Ekki er hægt að fallast á útskýringar efasemdarmanna um að fólk upplifi svona vegna þess að heilinn sé að gefa sig því þetta eru upplifanir fólks sem er ekki nærri því að deyja. En hvað með þá sem eru að deyja? Upplifa þeir eitthvað svipað?

Mörg dæmi virðast benda til að svo sé. Starfsfólk í heilbrigðiskerfinu sem verður óhjákvæmilega oft vitni að dánarstund fólks og aðdraganda hennar upplifir stundum að sjúklingurinn virðist sjá og jafnvel vera að ræða við látið fólk, ósýnilegt fólk. Stundum er reynt að bregðast við þessu með minni lyfjagjöf og þetta taldar vera ofskynjanir af völdum lyfja.

Eldri kynslóðir, sem voru í meira návígi við dauðann á heimilunum hér áður fyrr, þekktu vel til þessa fyrirbrigðis og sýna fólks á dánarbeði og heimildir eru til um svona upplifanir allt frá því snemma á 19. öld.

Á áttunda áratug síðustu aldar voru umfangsmiklar rannsóknir gerðar á þessu fyrirbæri í Bandaríkjunum og Indlandi og var niðurstaða þeirra að fólk deyi yfirleitt tveimur til fimm dögum eftir að svona sýnir hefjast.

Aðrar rannsóknir benda til að svona sýnir verði til þess að fólk sætti sig við dauðann á yfirvegaðan hátt en þegar lyf séu notuð sé hætt við að fólk verði kvíðið eða ruglað.

En heilbrigðisstarfsfólk hefur upplifað fleira en það sem virðast vera samtöl sjúklinga við látið fólk og má þar nefna breytingar á hitastigi á sjúkrastofum, ljós í kringum líkama sjúklingsins, bilanir í raftækjum og að klukkur stoppa. Einnig hafa verið tilvik þar sem gler hefur brotnað, án mannlegrar aðkomu, á dánarstundinni.

Þá virðist einnig vera sem sumir sjúklingar sem liggja banaleguna geti stýrt dánarstund sinni. Dæmi eru um fólk sem er umvafið ástvinum sínum á banabeði en sjúklingurinn virðist ekki ætla að gefast upp og heldur í lífið. Svo er sjúklingurinn kannski skilinn eftir einsamall í smá stund á meðan ástvinirnir fá sér hressingu eða taka sér smá hvíld. Á þessum stutta tíma deyr sjúklingurinn síðan.

En af hverju ættu sjúklingar að velja að deyja einir? Hugsanlega er það ástin ein sem heldur þeim á lífi og einvera gerir þeim auðveldara fyrir að sleppa lífsvoninni og lífinu. Þá eru einnig mörg dæmi um fólk sem virðist taka ákvörðun um að upplifa einhvern ákveðinn viðburð eða tímamót og deyja síðan. Þetta geta verið brúðkaup, afmæli eða heimkoma ættingja sem býr langt í burtu.

En hverju sem við trúum, þá ættum við að hafa hugann opinn og þegar dauðinn kemur til okkar, sem ekki verður umflúið, þá er hann kannski ekki eins skelfilegur og við höldum.

Byggt á umfjöllun Daily Mail um bókina The Wisdom of Near-Death Experiences eftir Dr. Penny Sartori.