Dalai Lama fjallar um upprætingu þjáningarinnar

Hinn 14. Dalai Lama fjallar um upprætingu þjáningarinnar

Fyrirlestur í Barbican Centre í London 1997.

Orsakir þjáningarinnar eru tvenns konar:

1) Afleiðingar karma og 2) Vegna eðlis al­heims­ins. Öll þessi orsakatengsl geta verið afar flókin. Neikvæðar hugsanir og tilfinningar eru orsök slæms karma. Í Kalachakra Tantra er sérstaklega farið í vissar orsakir karma. Til að orsakir verkn­aðar geti valdið karma þarf verk­naðurinn að vera gerður af yfirlögðu ráði og með ákveðinn tilgang í huga. Orsakir eru þrenns konar: jákvæðar, nei­kvæðar og hlutlausar. Hug­urinn að baki verkn­aðar getur verið missterkur og þá með viðeigandi afleiðingum. Þegar til­gangur verknaðar er já­kvæður er mikilvægt að framkvæmd hans sé gerð af heilum hug og öðrum til góðs. Í búddisma eru allnákvæmar skil­greiningar á nei­kvæðum, jákvæðum og hlut­lausum orsökum. Andlegum leitanda ber að stefna á andlegt frelsi undan samsara (hjóli lífins) og í fyrstu ætti hann að gefa gaum að hegðun sinni og vera vakandi gagnvart neikvæð­um tilhneigingum sínum.

    Ef við spyrjum hvort hin æðri veruleiki eigi orsök sína að rekja til karma, er svarið nei. Ef hins vegar við spyrjum hvort efnisheimurinn og mannshugurinn eigi orsök sína í karma, er svarið já. Heimurinn í heild sinni, alheimurinn, upphaf hans í stórusprengju (big bang) er hins vegar ekki af völdum karma. Þar er um að ræða grund­vallar nátturulögmál.

 

   Er við tölum um orsakir karma er hina upp­runalegu orsök að finna í blekkingu. Varðandi anatman eða anatta er átt við blekkjandi hug­myndir mannsins um égið o.s.frv. Óvinir okkar eru blekkjandi, neikvæðar hugsanir og tilfinn­ingar, sem við verðum að uppræta. Þessir óvinir fylgja okkur hvert sem við förum. Við getum ekki losnað við þá með því að fara eitthvert. Hvort sem ég er í Potala (höllinni í Lhasa), Dharamsala eða hér í London – þá fylgja þessir óvinir mér (hlátur). Reynið því virkilega að takast á við þessa óvini, því það er mögulegt. Við verðum að rekja tilfinningar og hugsanir til uppruna síns, vera vakandi fyrir þeim neikvæðu og leggja þeim jákvæðu lið. Verum vakandi fyrir tilfinningum okkar og uppgötvum innri frið og hamingju. Við verðum að skilja að það að ná æðsta vitundarstigi byggist ekki á einhverjum helgiritum eða kennivaldi, heldur því að finna það af eigin rammleik. Grunnur moksha (andlegs frelsis) byggist á tóminu og upprætingu allra blekkinga. Er við tölum um tómið í búddisma erum við að ræða fjarveru einhverra hluta. Af hverju þurfum við að afneita einhverju? Óttumst við eintthvað? Til að skilja þennan ótta þurfum við að nálgast hann með jákvæðum hætti, að það sé jákvætt að losna undan blekkingu og þá hverfur óttinn. Við þurfum sem sagt að losna undan blekkingu t.d. um að sjálfið sé ákveðinn aðskilinn hlutur. Misskiliningurinn liggur aðeins í því og að efnisgera sjálfið. Að neita þessari efnisgerð er kjarni kenningarinnar um anatman. Með afneitun afneitum við hins vegar ekki orsakasamhengi karma. Tómið þýðir heldur ekki óraunveruleiki.

 

Halldór Haraldsson tók saman af myndbandi.