Nirvana og fossinn

 

 

,,Líf okkar og dauði er hið sama. Þegar við skiljum þetta til hlítar, óttumst við ekki lengur dauðann, né er lífið okkur byrgði.“

 

Ef þið farið til Japan og heimsækið Eiheiji-klaustrið, komið þið að brú sem kölluð er Hanshaku-kyo, Hálfausubrú. Í hvert skipti sem Dogen-zenji jós vatni úr ánni, tók hann aðeins helminginn til sín en skilaði afganginn aftur í ána. Þess vegna er brúin kölluð Hálfausubrú. Og þegr við þvoum okkur í frama í Eiheihi-klaustrinu, fyllum við þvottaskálina af þrem fjórðu. Að lokum  þvotti tæmum við hana í átt að eigin líkama fremur en frá honum. Með þessu sýnum við vatninu virðingu.

   Þessi tegund iðkunnar byggir ekki á neinum hagsýnissjónarmiðum. Og ef til vill er erfitt að skilja hvers vegna Dogen skilaði helminginum úr ausunni aftur í ána. Slík iðkun er handan við alla hugsun. Þegar við finnum dásemd árinnar og erum eitt með vatninu, bregðumst við ósjálfrátt við eins og Dogen. Það er okkar sanna eðli. En sé það grafið undir hugmyndum um nýtni og hagsýni, er ekki glóra í aðferð Dogen.

   Í Yosemite-þjóðgarðinum sá ég nokkra háa fossa. Sá hæsti er um 450 metrar, og vatn hans fellur eins og leiktjald sem kastað er niður af fjallsbrúnni. Það virðist ekki falla snögglega, eins og maður gæti haldið; fjarlægðarinnar vegna virðist það falla mjög hægt. Og ekki fellur það í einni mikilli bunu hedur mörgum smáum og aðskildum. Úr fjarlægð lítur það út eins og leiktjald. Og ég hugsaði með mér, það það hlyti að vera erfið reynsla fyrir hvern dropa að falla alla þessa leið, því að eins og þið getið rétt ímyndað ykkur  tekur það hann langan tíma að ná hylnum fyrir neðan. Og nú virðist mér sem líf okkar sé í líkingu við þetta. Margt erfitt reynum við. En þá er líka þess að gæta, að upphaflega var vatnið ekki aðskilið heldur eitt fljót. Og aðeins þegar það greinist í margar bunur reynist því erfitt að falla. Sem einn meginstraumur, sem fljót, er eins og það hafi enga tilfinningu. Einungis þegar það greinist í marga dropa getur það tekið að tjá tilfinningar.

   Þegar við sjáum fljót finnum við ekki fyrir kviku vatnsins, en um leið og við erum komin með hluta þess í ausu, skynjum við líf þess og finnum að auki fyrir þeim sem eiga að nota það. Og þegar við finnum fyrir vatninu og sjálfum okkur á þennan hátt, getum við ekki gert okkur það að góðu eins og það væri dauður hlutur. Það er líf.

   Áður en við fæddumst höfðum við engar kenndir; við vorum eitt með alheiminum. Þetta er ýmist kallað „aðeins-hugur,“ „kjarnhugur“ eða „stórhugur.“ En eftir að við erum skilin frá þessari heild með fæðingunni, á svipaðan hátt og vatnið í fossinum er skilið sundur af vindi og bergi, þá finnum við til. Og þið eigið í ýmis konar erfiðleikum vegna þess að þið finnið til. Þið hengið ykkur í tilfinningarnar án þess að vita hvernig þær eru til komnar. Og þegar þið gerið ykkur ekki ljóst að þið eruð eitt með fljótinu, eða eitt með alheiminum, eruð þið hrædd. En vatn er vatn, hvort sem það er í mörgum dropum eða ekki. Líf okkar og dauði er hið sama. Þegar við skiljum þetta til hlítar, óttumst við ekki lengur dauðann, né er lífið okkur byrgði.

   Þegar vatnið snýr aftur til sinnar upprunalegu heildar í ánni, hefur það ekki lengur neins konar einstaklingskennd gagnvart henni. Það endurheimtir eigið eðli og finnur sína ró. Hvílík gleði hlýtur það ekki að vera fyrir vatnið að koma heim í ána eins og hún er! Og ef þetta er svona, hvað munum við þá finna þegar við deyjum? Ég held að við séum eins og vatnið í ausunni. Þegar við deyjum finnum við ró, fullkomna ró. Núna getur hún virst of fullkomin, vegna þess að við erum föst í okkar eigin tilfinningum, okkar eigin einstaklingstilveru. Núna óttumst við dauðann, en þegar við höfum endurheimt okkar upprunalega eðli lifum við í nirvana. Því segjum við: „Að ná nirvana er að andast.“ „Andast“ er ekki alveg nógu gott orð. Ef til vill væri betra að segja „halda áfram“ eða „sameinast“? Segjum að þið reynið að finna betra orð yfir dauðann og ykkur takist það. Þá túlkið þið lífið á nýjan hátt. Það verður eitthvað í líkingu við reynslu mína hjá fossinum. Hugsið ykkur! Hann var 450 metrar!

   Við segjum að allt spretti úr tómi. Sérhvert fljót eða sérhver hugur er tóm. Þegar við náum að skilja þetta fær líf okkar sanna merkingu. Þegar við náum að skilja þetta sjáum við fegurð mannlífsins. En áður en við gerum okkur þessa staðreynd ljósa er allt sem við sjáum aðeins blekking. Stundum ofmetum við fegurðina, stundum vanmetum við hana og virðum hana að vettugi, af því að smáhugur okkur kemur ekki heim og saman við veruleikann.

   Það er leikur að tala um þetta á þennan hátt, en að finna það í raun er allt annað en auðvelt. Með zazen-iðkun [sitjandi hugleiðslu] er þó hægt að rækta þessa kennd. Þegar þið sitjið af heilindum hugar og líkama, og með þessa einingu hugar og líkama undir stjórn hins stóra huga, getið þið auðveldlega öðlast þennan skilning. Án þess að hengja ykkur í gamla lífsýn takið þið að lifa hversdagslífinu á nýjan hátt. Og þið uppgötvið hve haldlausgamla lífsýnin var, og hversu mjög þið hafið beitt ykkur til einskis. Þið finnið tilgang og sannleik lífsins. Og þó að ykkur reynist erfitt af fjallsbrún af fjallsrótum, munið þið samt njóta lífsins.

 

Kafli úr bókinni Zen hugur, hugur byrjandans eftir Shunryu Suzuki í þýðingu Vésteins Lúðvíkssonar.